Minister van onroerend erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) gaat in op de vraag van het stadsbestuur van Sint-Truiden en kondigt aan dat de restauratie van de burcht van Brustem met hoogdringendheid van start gaat. Hij maakt hiervoor 1 miljoen euro vrij. Na meer dan veertig jaar plannen en praten komt het dossier komt hiermee in een stroomversnelling. De stelling zal in 2021 geleidelijk aan verdwijnen, zo een zes jaar eerder dan verwacht.
Eind vorig jaar nodigde erfgoedschepen Jelle Engelbosch de minister uit in Sint-Truiden om hem kennis te laten maken met het rijke erfgoed van de stad. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om een aantal restauratiedossiers op tafel te leggen en overtuigde de minister ondermeer om de restauratie van de burcht van Brustem naar voren te halen.
Jelle Engelbosch: “Dankzij de inspanningen van mijn voorgangers werden de afgelopen decennia verschillende stappen vooruit gezet en werden er in 2013 en 2017 beheersdossiers opgemaakt. Achter de schermen heb ik de afgelopen periode hierop voortgeborduurd en ik ben blij nu voor de definitieve doorbraak te kunnen zorgen.”
De restauratie zal nog een technisch huzarenstukje blijken. De stelling, die er sinds 1989 rond staat, is ondertussen zelf versleten maar houdt de brokstukken momenteel samen. De ontmanteling zal verschillende maanden duren.
“Tegelijkertijd wordt ook de omgeving aangepakt zodat het een mooie groene rustplek in het dorp wordt. Het zal ook een bijkomende toeristische troef zijn waar de inwoners van Brustem eindelijk terug fier op kunnen zijn.” besluit Engelbosch.
De totaalrestauratie wordt geraamd op 1.200.000 euro en is voor 80% gesubsidieerd door de Vlaamse overheid.
Alle geïnteresseerden kunnen de werken volgen via www.facebook.com/BurchtBrustem
Misschien leuk om weten is de trieste geschiedenis en de lange lijdensweg van deze burcht, van 1170 tot 2020, 850 jaar om precies te zijn!
- 1170: oprichting burcht van Brustem, een opperhof- neerhoftype
De motteburcht van Brustem was een grafelijke grensburcht, maar lag aan de basis van een stadsontwikkeling op deze plek. Brustem kreeg reeds in 1175 een vrijheidskeure en de graaf van Loon begon met de aanleg van een stadsversterking. - 1467: Slag bij Brustem
De Slag bij Brustem vond plaats op 28 oktober 1467 en was een belangrijke historische gebeurtenis voor Sint-Truiden en de omliggende regio Haspengouw. Het was de laatste veldslag in de Lage Landen tussen een volksmilitie en een leger. De burcht had haar unieke strategische positie reeds snel verloren na de bouw. Het gebouw zelf speelde geen belangrijke rol meer bij dit gebeuren, maar de site leent zich perfect voor herdenkingen hieraan. - 1840: instorting van halve torenburcht
Van een afbraak door soldaten van de Franse invallen Lodewijk XIV, zoals de stadspoorten in Sint-Truiden, zijn geen bewijzen bewaard. Naar verluidt zou omstreeks 1840 de halve torenburcht zijn ingestort ‘onder geweldig gedruis alsof de wereld verging’. - 1914: uitkijkpost voor het Belgisch veldleger
Begin augustus 1914 vervulde de burchtruïne nog eenmaal een militaire rol, met name voor het bespieden van de oprukkende Duitse cavalerie. - 1950: verwerving van de site door gemeente Brustem
De verwerving van de site door het gemeentebestuur, kaderde in het behoud van dit monument in historisch, artistiek en wetenschappelijk opzicht. - 1956: beschermd onroerend erfgoed
Donjon van Brustem met omgeving – Beschermd cultuurhistorisch landschap – omwille van het algemeen belang gevormd door de esthetische waarde.
Donjon van Brustem – Beschermd monument – omwille van het algemeen belang gevormd door de artistieke en historische waarde. - 1977: grootste fusiegolf van gemeenten in België. Brustem werd als zelfstandig kerkdorp bij Sint-Truiden gevoegd. Sinds 1 januari 1977 is de stad Sint-Truiden eigenaar van de slottoren met omgeving. Als start van een globale aanpak werd er midden jaren tachtig gestart met twee belangrijke studies.
- 1986: historische studie van de burcht van Brustem door Kiki SIRONVAL, Het burchtcomplex van Brustem, Studie ter herwaardering van de site, stadsbestuur, Sint-Truiden, 1986.
- 1986: biologisch-ecologische studie van de burchtheuvel van Brustem
Eddy DUPAE, Inrichtings- en beheersplan van de burchtheuvel en omgeving te Brustem, Limburgse Intercommunale voor Milieubeheer, 1986. - 1987: actiegroep Burchtwacht
Als sociaal-cultureel vormingswerk kon deze actiegroep de resultaten van de kunsthistorische en biologisch-ecologische studie uitvoeren en de site herwaarderen. De actiegroep had een signaalfunctie naar het stadsbestuur toe en meldde problemen inzake erosie, vandalisme, overtredingen, enz. - 1988-1989: archeologische opgravingen door Nationale Dienst voor Opgravingen
De huidige 12de eeuwse stenen toren kende een houten voorloper met een natuurstenen basis van minstens een eeuw ouder. De oude kernheuvel reikte maar zes meter hoog boven het maaiveld in plaats van de actuele tien meter. Verder vond de archeoloog ook resten van een waterput, restanten van een keukengebouw en paalkuilen van de palissade. - 1989: meest dringende consolidatie van de torenruïne
In de marge van de archeologische opgravingen en een fotogrammetrische opname werd er een metalen onderzoek stelling geplaatst. Deze stelling zou nooit meer verdwijnen en is vandaag in grote mate belangrijk voor de stabiliteit van de torenruïne. - 1991: opgravingswerken burchtruïne gestopt
Een derde archeologische campagne werd afgeblazen omdat de Nationale Dienst voor Opgravingen zich ging richten op meer bedreigde zones. - 1991: Open Monumentendag
De burcht was in september 1991 een blikvanger op de vierde editie van Open Monumentendag. - 1992-1993: kleinschalige ingrepen door het Europees Centrum voor Conservatie, Restauratie en Renovatie
Het project kampte met tegenvallers. - 1996: overeenkomst: aanstelling van ontwerpers,
Overeenkomst tussen stad Sint-Truiden en Rik Maurissen (bvba ESA) voor revalorisatie en restauratie van de burcht. - 1996: consolidatieplan studiebureau ESA
Een nieuwe studie onderzocht naast de consolidatie van de ruïne ook de toegankelijkheid van de toren.
De uitbreiding van de stelling aan de buitenkant van de torenruïne was hiervoor noodzakelijk.
De brug over de ringgracht werd hersteld en de hoge bomen op de motteheuvel werden gekapt.
Verder werden ook bijkomende stuttingswerken uitgevoerd en een omheining moest zorgen voor de openbare veiligheid. - 2005: negatief advies van Monumenten en Landschappen Limburg
Naar aanleiding van een grondige opmeting en opmaak van een herwaarderingsplan voor de slottoren en de motteheuvel, diende de stad Sint-Truiden een preadvies in bij Monumenten en Landschappen Limburg. Het dossier werd teruggestuurd met de vraag naar een archeologisch vooronderzoek en een studie van de stabiliteit van toren met heuvel. - 2006: Monumentenstrijd
De stad Sint-Truiden neemt deel aan de Monumentenstrijd via TV-kanaal Canvas met de burchtruïne Brustem, maar valt buiten de prijzenpot. De uitwerking van het dossier valt stil wegens gebrek aan de nodige budgetten.
- 2013: opmaak beheersplan
Het beheersplan is een integrale aanpak van restauratie, ontsluiting en toekomstig beheer van de site. Dit resulteert in een nauwe samenwerking tussen het Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren, het architectenbureau ESA met Rik Maurissen en Anteagroup. Deze laatste begeleidde de planopmaak waarbij ook een archeologische bureaustudie en een geofysisch onderzoek van de voorburcht hoort. - 2014: inspectie Monumentenwacht Limburg vzw
De burchtruïne werd in 2014 geïnspecteerd door monumentenwacht Limburg vzw. Deze inspectie kaderde in de vraag voor de instandhouding van de ruïne en de te nemen maatregelen betreffende periodieke inspecties, in afwachting van de definitieve consolidatie van de toren. - 2015: Open Monumentendag
De burcht was in september 2015 opnieuw een blikvanger op deze editie van Open Monumentendag. - 2016: opmaak beheersplan onroerend erfgoed
De wijziging van de regelgeving Onroerend Erfgoed, met de goedkeuring van het Onroerenderfgoeddecreet en het Onroerenderfgoedbesluit, verplicht voortaan de opmaak van een beheersplan bij de aanvraag van erfgoedpremies. - 2017: goedkeuring beheersplan onroerend erfgoed
Brustem (Sint-Truiden) – Oude slottoren en omgeving – 02 februari 2017
De hoofddoelstelling met betrekking tot de slottoren en de motteheuvel luidt:
Motteheuvel beplanten met doornachtige struiken om erosie en betreding tegen te gaan
Conservering van de torenruïne, om verdere aftakeling tegen te gaan en huidige, ruïneuze toestand tegen te gaan
Consolidatie van de muren en andere bloot gekomen muurkernen, originele zichtvlakken en architecturale details.
2017: opmaak dossier consolidatie en toegankelijkheid burcht
De hoofddoelstelling van het beheersplan wordt vertaald in een uitvoeringsdossier. Het betreft de restauratie van de toren, alsook de ontsluiting van de site voor bezoekers. - 2017: herdenking 550ste verjaardag Slag bij Brustem in 1467
Om de slag te herdenken, organiseerde de stad Sint-Truiden een feestelijk herdenkingsweekend op 27, 28 en 29 oktober 2017. Naar aanleiding van dit evenement werden er kleine onderhoudswerken uitgevoerd en bijkomende veiligheidsmaatregelen genomen. - 2018: aanvraag van de erfgoedpremie volgens de bijzondere procedure
- 2018: het agentschap Onroerend Erfgoed verklaarde de aanvraag ontvankelijk.
Het dossier werd op de wachtlijst geplaatst voor de definitieve toekenning van de erfgoedpremie door de minister. - 2020: 850 jaar na de oprichting van de burcht van Brustem in 1170
- 2020: vraag voor bijkomende structurele voorafname voor de toekenning van een erfgoedpremie volgens de bijzondere procedure + toekenning erfgoedpremie door de Vlaamse regering
- 2020: indiening aanvraag omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen en aanbesteding dossier
- 2021: start van werken
