Boven Brustem rijst
Eenzaam en vergrijsd
De oude toren, zinnebeeld van ‘t verleden.
Somber en groots,
Steeds stom en doods
Treurt de oude Reus op het Brustem van heden.

Wie zich aan de “Burcht van Brustem” waagt, weet dat hij in zeer troebel water zit te vissen. Wie ervan weet, houdt de tanden op mekaar, kijkt naar mekaar, geeft mekaar de schuld van de huidige toestand en doet verder niks. Triest hoogtepunt: rond het oudste gebouw van Sint-Truiden staat sinds kort een omheining met de onheilspellende boodschap: GEVAAR – VERBODEN TOEGANG VOOR ONBEVOEGDEN – INSTORTINGSGEVAAR. Dat is duidelijk voor iedereen.

Heibel met de Truienaren
Hoe is het zover gekomen dat de Brustemnaar zijn eigen monument de toegang ontzegd wordt? “Dat is de schuld van zij die voor ons kwamen” en “Dat moeten die na ons komen maar oplossen”.
Brustem wordt voor het eerst vermeld in 1114 onder de naam Brustemia, in het Germaans Brust (kleine verhevenheid) en haima (woning). De graaf van Loon bouwde er een voorpost tegen Sint-Truiden en Duras in 1170 en vijf jaar later (1175) kreeg Brustem stadsrechten en Luikse vrijheden en ontwikkelde zich tot een klein stadje met een belangrijke lakennijverheid, verdeeld over drie gilden. Als versterkte voorpost tegen vooral Sint-Truiden lag Brustem vaak in de vuurlinie bij conflicten tussen Loon en Sint-Truiden en werd ook regelmatig verwoest door de Truienaren.

Mottetoren
De toren stond op een “motte”, een kunstmatige heuvel, omgeven door een slotgracht gevoed door de Melsterbeek. De achthoekige toren bestond uit vijf verdiepingen en slechts de helft van de toren staat er nog. Na de Slag bij Brustem (1467) raakte de toren in onbruik en werd een duiventoren. Hij werd verwoest door Lodewijk XIV (1672, weer hij) en vanaf toen gebruikt als steengroeve, zeg maar groothandel in gratis bouwmateriaal. In 1956 werden zowel het gebouw als de omgeving geklasseerd als monument.

Stelling van 40 jaar
En met die klassering begon de lijdensweg van de burchtruïne. Het gebouw was eigendom van de gemeente Brustem en werd in 1977 “geërfd” door Sint-Truiden, meteen het begin van een nog grotere monumentale kruisweg.
Een eerste stap in de jaren ’80: een stelling rond de toren zou hem behoeden voor verdere aftakeling en zou de start zijn van restauratie en revalorisatie. Na 40 jaar staat diezelfde oude stelling er nog, is te gevaarlijk om er een werkman op te laten gaan en … zou dringend afgebroken moeten worden en vervangen worden door een nieuwe. En zou nog steeds gehuurd worden door de stad!

Toren afgesloten
Ondertussen hebben zich al een handvol schepenen de tanden stukgebeten op de silex van de ruïne, is de toren al bijna tienmaal het voorwerp geweest van verkiezingsbeloften en is er niks gebeurd tenzij was zaag- en kapwerk aan de bomen rond de burcht. En dan nu een verschrikkelijke omheining, zodat de Brustemnaar niet meer kan gaan kijken naar zijn ‘geboorteplaats’.

Want de ene schepen zegt “dat zijn voorgangers er geen vinger naar uitgestoken hebben” en de andere verklaart “dat hij niet communiceert alvorens men eraan begint”. Nochtans is alles klaar: lijvige restauratiedossiers en onderzoeksresultaten, een studiebureau kreeg in 2018 de opdracht de restauratieaanvraag vaste vorm te geven, voor de uitvoering van de werken (1.254.000 euro) was het in 2018 wachten tot eind 2019.  Op 15 juli 2020, bijna een coronacrisis later, hoor je van insiders, als je informeert naar de burchtruïne, dat er op dit vlak niks beweegt. En als we de schepen van monumenten contacteren, denkt die dat onze vraag een politiek manoeuvre is.

Dit jaar 850 jaar
Een van de best bewaarde hoogmiddeleeuwse sites in Europa dat dit jaar zijn 850ste verjaardag viert, staat in Brustem te wachten … op Godot. Normaal moest hij als verjaardagscadeau een mooie restauratie gekregen hebben en een ontzettend groot feest!

Wedden dat, als de stad de belasting op leegstand en verkrotting, die ze nu oplegt aan de burgers, van al die jaren aan zichzelf betaalde, de restauratie al lang betaald zou zijn!