Het middeleeuws belastingkantoor heet nu “refugiehuis”. En blijkbaar had elke belangrijke abdij er zo eentje in elke belangrijke stad. Sint-Truiden had ze zo zelfs twee!
Wat was de bedoeling van een refugiehuis? Uiteraard diende het als toevluchtsoord voor geestelijken die in hun normale habitat bedreigd werden door plunderingen of oorlog. Maar dat viel niet zo vaak voor. Het waren eerder filialen van de grote “moederabdij” om hun rechten te vrijwaren in een bepaalde streek. En die rechten waren meestal de ‘tienden’. Een refugiehuis was dan ook vaak een opslag- en overslagplaats van producten, het resultaat van de tiendheffing en de opbrengst van de abdijgoederen in de omgeving. Met andere woorden, het waren in de eerste plaats belastingkantoren. Uiteraard was de abdij van Sint-Truiden de grootste tiendheffer in de regio. Maar ook de abdijen van Averbode en Herkenrode waren grote belastingencollecteurs in het vruchtbare Haspengouw en hadden er een refugiehuis.
Toevluchtsoord
Een andere functie was deze van overnachtingsplaats voor reizende geestelijkheden of ambtenaren van de abdij en toevluchtsoord tijdens vooral godsdienstoorlogen. In 1568 ontvluchten de zusters het oorlogsgeweld in Kuringen naar hun refugiehuis in Sint-Truiden. Op 15 oktober 1568 werden de poorten van de stad Sint-Truiden geopend voor de geuzen. De zusters van Herkenrode sloegen opnieuw op de vlucht. Abdis Catharina van Goor kon ontkomen, verkleed als een boerenknecht die een kar voor zich uitstootte.
Elke abdis drukte haar stempel op het gebouw
In de Schepen De Jonghstraat staat het refugiehuis van de abdij van Herkenrode in alle pracht en praal. De gevel maakt duidelijk dat het opgericht is in verschillende periodes: de benedenverdieping is 17de-eeuws, de bovenverdieping uit de 18de eeuw. Op een oude foto zien we nog dat het gebouw indertijd gekaleid was, net als het stadhuis. Boven de monumentale ingangspoort zien we trouwens het jaartal 1748, het jaar van de bouw van die bovenverdieping.
Net als bijna alle kerkelijke goederen kwam het gebouw in private handen terecht na verkoop door de Franse revolutionairen. Maar het refugiehuis kwam weer in handen van de kerk toen een groepje parochianen van de Onze-Lieve-Vrouwekerk het goed kochten in 1884 om gebruikt te worden voor de school van de broeders van Christelijke Scholen.
School van “De Broeders”
Hoeveel duizenden jongensbroeken (en enkele meisjesexemplaren) werden er niet versleten op de schoolbanken van het Sint-Trudo Instituut tussen 1884 en 2017? De broeders verbouwden het complex grondig: de oude gebouwen kregen een andere invulling en nieuwbouw moest de aangroei van leerlingen opvangen. Vanaf 1997, na de fusie van het katholiek onderwijs in Sint-Truiden stad tot KCST (Katholieke Centrumscholen Sint-Truiden) tot 2017 was de eerste graad er nog gevestigd maar in dat jaar verhuisde alle onderwijs naar de campus in de Plankstraat. En de gebouwen kwamen leeg te staan.
Projectontwikkelaar
Tot een private Truiense ondernemer in vastgoed en projectontwikkeling de hele site kocht om er wooneenheden en kantoren neer te poten. Uiteraard met respect voor de historische gebouwen, die een grondige restauratiebeurt krijgen terwijl de bijgebouwde blokken tegen de vlakte gingen.
De projectsite omvat de huidige terreinen van de Broederschool en de parking aan de Ridderstraat uitkomend aan het Heilig Hartplein.
De projectontwikkelaars hebben ervoor gekozen om ook geen retail te voorzien in het project. Na een marktbevraging bij enkele gespecialiseerde kantoren in de retail, is het duidelijk dat er in Sint-Truiden op dit ogenblik geen nood is aan extra 4000m2 winkelruimte. Ze gaan dus voluit voor een woonproject met veel groen en open ruimte. Er zullen drie doorsteken gerealiseerd worden via de Ridderstraat, De Schepen De Jonghstraat en het Heilig Hartplein. Op het gelijkvloerse niveau zullen er ook enkele kantoren voor vrije beroepen worden voorzien.
Maar uiteindelijk is dit refugiehuis van de Abdij van Herkenrode gered van de verloedering met de inzet van de private markt, die er uiteraard ook niet slechter van wordt.
