Bedevaartgangers lopen overal ter wereld de kerkdorpel plat meestal voor genezingen of hulp bij andere ongemakken zoals een slechte oogst of ongeluk in de liefde en kinderloosheid. Maar in Steps (Montenaken) mengde de heilige Maagd zich actief in het oorlogsgeweld en kregen de Brabanders het mariale deksel op de neus.
Steps was oorspronkelijk een graafschap, ontstaan in de tweede helft van de 10de eeuw, maar aan het einde van de 12de eeuw werd het in drie gesplitst, deel één ging naar het Luikse Walshoutem, een tweede deel naar Cras-Avernas dat behoorde tot Brabant en een derde deel naar Montenaken dat Loons was. Steps werd een drielandenpunt en plots zeer strategisch.
Erfenis leidt tot oorlog
De ellende tussen de prinsbisschop van Luik, Hugo de Pierrepont en de Brabantse hertog Hendrik I begon over de erfenis van het graafschap Moha (nabij Hoei). De kinderloze graaf Albert III liet zijn graafschap na aan de prinsbisschop van Luik, mits voorafbetaling van 50.000 marken, maar de bisschop betaalde slechts een fractie. Albert III voelde zich bedrogen, veranderde zijn testament ten voordele van hertog Hendrik I voor 15.000 marken, maar ook die was een zeer slechte betaler. Uiteindelijk komt Moha in Luikse handen, en de miserie is begonnen. In 1212 valt Hendrik I Luik aan, brandt de stad plat (de Sac de Liège).
Brabanders afgemaakt in Steps
In 1213 wil hij Luik nog eens diep treffen maar in het Stepsveld van Montenaken raakten enerzijds Luik en Loon en anderzijds Brabant slaags. Op 13 oktober rond 09.00 uur ’s morgens barstte de strijd los en tegen de middag was de veldslag al beslist: de Brabanders sloegen op de vlucht en nog tot 18.00 uur werden de Brabanders achtervolgd en uitgemoord. De Luiks-Loonse overwinning werd toegeschreven aan Onze-Lieve-Vrouw van Steps: de Luikenaars haalden een O.L.V.-beeld uit de kerk van Montenaken en brachten het naar het slagveld. Zodra het beeld ter plaatse was scheen de zon zo hevig dat ze de ogen van de tegenstanders verblindde en zij de wapens neerlegden. En voor de eerste keer versloeg een burgerleger een leger van adellijke ridders.
Al miraculeus beeld voor 1179
We kunnen ervan uitgaan dat dit heiligdom reeds bestond vóór 1179 toen Montenaken een eerste maal verwoest werd tijdens een conflict tussen graaf Gerard I van Loon en Radulphus von Zähringen, prinsbisschop van Luik. In 1213 kreeg het beeld van de Onze-Lieve-Vrouw van Steps bekendheid door haar rol in de Slag van Steps op 13 oktober van dat jaar. De legende vertelt dat het beeld van de Onze-Lieve-Vrouw uit de kerk van Montenaken werd gehaald en naar het slagveld werd gebracht waar het mirakel zich voltrok.
In 1465 bleef de kapel gespaard van de vernielingen waar Montenaken mee te maken kreeg. In 1468 ging het miraculeus beeldje verloren. Het huidige beeldje stamt uit de 15e eeuw. In 1478 werd een nieuw beeld van eikenhout vervaardigd, naar alle waarschijnlijkheid om het te huisvesten in de ‘nieuwe’ kapel. Bijzonder aan dit laatgotische beeld is dat O. L. Vrouw het kindje Jezus op de rechterarm draagt.
In 1478 werd er een nieuwe kapel gebouwd bij de heropbouw van het dorp. Maar ook deze kapel verloederde en werd bouwvallig in de loop der eeuwen.
Nieuwe kapel en oude vondsten
Toen Luik in 1467 eens te meer in gevaar was, hebben de Luikenaars het miraculeus beeld van O. L. Vrouw van Steps naar hun stad gehaald in de hoop dat het mirakel van 1213 zich zou herhalen. Het werd geplaatst in de kathedraal van de H. Lambertus. Sindsdien is het beeld nooit meer naar het heiligdom van Montenaken teruggekeerd. Het ging waarschijnlijk verloren in oktober 1467.
Toen men in 1853 begon met de bouw van de huidige en ons gekende kapel, trof men onder de funderingen van de vorige kapel zilveren muntstukken aan van verschillende makelij waaronder een geldstuk met het jaartal 1478 afkomstig van Lodewijk van Bourbon, toenmalig bisschop van Luik. Een ander geldstuk verwees naar de hertog van Brabant, Karel de Stoute. Ook werden nog resten gevonden van de vroegere kapel die er al stond in 1213.
Groot feest om de 25 jaar
Ieder jaar wordt het wonderdadig beeld in de maand mei van de kerk van Montenaken, waar het normaal het ganse jaar resideert, naar de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Steps gebracht. En om de 25 jaar vinden er de Stepsfeesten plaats, religieuze, folkloristische en ontspannende feesten. Voor het eerst in 1913 toen men 700 jaar Stag van Steps vierde, de laatste maal was dat in 2013 voor de 800ste verjaardag. En de volgende keer in 2038, voor wie het geluk van leven heeft!
