Odilia van Keulen, Odilia Wie? Odilia van Borgloon!

Er zijn vier christelijke heiligen die Odilia heten, eigenlijk twee, Odilia van de Elzas en Odilia van Hogenburg zijn dezelfde, Odilia van Keulen en Odilia van Brittannië ook. Wij kennen hier de Odilia van Kerniel (Borgloon), dus die van Keulen of van Brittannië. Maar misschien nog belangrijker, en zeker authentieker dan de heilige of de relieken, is de kist waarin die relieken bewaard worden: het Schrijn van de H. Odilia, een topstuk van de Belgische kunst, zo belangrijk als het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck in Gent of de doopvont van Reinier van Hoei in Luik.

De H. Odilia wordt vereerd als martelares die in 413 in Keulen de marteldood stierf, vermoord door de Hunnen, die zelfs Parijs bijna op de knieën kregen. Odilia van één van de groep adellijke vrouwen onder leiding van Ursula die kloosterlijk leefden op een boot. Een heidense koning vraagt Ursula ten huwelijk, maar die bedingt uitstel en de groep verzeilt te boot in Keulen. Vandaar trekken ze naar Rome voor een bezoek aan de paus. Bij hun terugkeer vraagt de Hunnenkoning Ursula ten huwelijk maar die weigert, en daarop worden al haar volgelingen vermoord behalve Cordula die zich verstopt heeft. Die krijgt spijt en biedt zich de volgende dag vrijwillig aan om de marteldood te sterven. Kort daarna verlaten de Hunnen plots Keulen.

11.000 maagden die er 11 bleken te zijn
Odilia was dus een van de elf maagden van de groep van Ursula. Toch spreekt de geschiedenis van 11.000 maagden. Behoorlijk veel om op één boot te wonen. Die historische fout komt uit de Latijnse tekst die het heeft over XI M V, in het Latijn was men gek van afkortingen. In feite stond er XI martyres en virgines, vertaald: 11 martelaren en maagden, maar verkeerd gelezen als XI M virgines, 11.000 maagden.

Het graf van de 11.000 maagden gevonden?
Toen in het begin van de 12^de eeuw in Keulen een oud massagraf met Romeinse resten werd aangetroffen, geloofde men de resten van de elfduizend maagden te hebben gevonden. Een schat aan relieken werd over gans Europa verspreid, inclusief de mannelijke resten. Odilia verscheen aan Johannes van Eppa van het kruisherenklooster van Parijs. Zij vroeg hem haar resten te gaan halen in Keulen, begraven onder een perenboom nabij de Sint-Gereonkerk. Hij bracht de beenderen naar het kruisherenklooster van Hoei. Toen dat klooster in de Franse periode werd afgebroken, verhuisden de relieken in hun oude 13^de-eeuwse kist naar de parochiekerk van Kerniel waar al langer een devotie voor de H. Odilia bestond. Daar stond het te verkommeren en uiteindelijk belandde het kleinood in het klooster van Colen en, na de verkoop van het klooster, in de Sint-Odulphuskerk van Borgloon.

Oudste beschilderde paneel van het land
De kist waarin het gebeente van de H. Odilia bewaard wordt vormt meteen ook het oudste bewaarde schilderij op paneel van de lage landen. Het dateert van 1292 (de Guldensporenslag moet nog uitgevochten worden). In 2013 heeft de Vlaamse overheid het schrijn beschermd als topstuk, omdat het een bijzondere waarde op kunsthistorisch en artistiek vlak heeft en bewaard moet blijven.

Opnieuw geopend
Maar wat zat er precies in de kist? Ze was al eens open geweest maar daarvan was er weinig geweten. Dus werd het schrijn op 9 maart 2016 geopend door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in het bijzijn van bisschop Patrick Hoogmartens. Men heeft toen de ganse inhoud geïnventariseerd en onderzocht met de wetenschappelijke kennis van vandaag.

Mannen en vrouwen!
Men stelde vast dat dat het merendeel van het gebeente afkomstig is van een vrouwelijk skelet. Maar er zaten ook twee dijbenen van … twee verschillende mannen. Onderzoekers kwamen tot de vaststelling dat er wellicht resten van vijf verschillende individuen in het schrijn zitten. Bij het radiokoolstofdateringsonderzoek werden ook de Odiliarelieken van de Kruisheren van Maaseik onderzocht, en wat blijkt? De relieken van Kerniel dateren van tussen 200 en 400 n.Chr. Die van Maaseik zijn veel ouder; tussen 40 v.Chr. en 130 n. Chr.

Een schrijn als middeleeuws stripverhaal
Het verhaal van de H. Ursula en de 11.000 maagden wordt op het schrijn afgebeeld. Er komen ook enkele kruisheren voor in de taferelen, herkenbaar aan het rood-witte kruis op de borst. Odilia is dan ook de patrones van de kruisheren en haar voorspraak wordt ingeroepen tegen oogkwalen.

In 2020 sloot echter de abdij van Colen en het reliekschrijn werd eigendom van het Bisdom Hasselt. Het schrijn verhuisde tijdelijk naar PARCUM in Leuven voor een tentoonstelling. Nadien gaf het Bisdom het schrijn in langdurige bruikleen aan de Sint-Odulphuskerk van Borgloon, waar het sinds december 2020 in de sacristie staat opgesteld in de meest favorabele omstandigheden qua temperatuut, luchtvochtigheid en veiligheid.

De attributen van Odilia zijn een banier met daarop het typische kruis van de Kruisheren, soms ook een palm (als teken dat zij martelares is) of een boek.

De feestdag van Odilia van Keulen valt op 18 juli, de dag van de verhuis van haar gebeente van Keulen naar Hoei in de 13^de eeuw.