Meesterspionne Yvonne Vanstraelen uit Nieuwerkerken, heldin van WO2 

We schrijven 1941. De Blitzkrieg is voorbij, gans Europa wordt door Duitse troepen bezet, de bevolking heeft het vooruitzicht van een lange oorlog, de Battle of England werd verloren maar in het Oosten waren er nog veroveringsmogelijkheden. Rusland moest er ook aan. 

De Freya-radar

Duitsland werd in een verdedigingsstelling gedwongen en de geallieerde bommenwerpers kwamen elke nacht de Duitse strategische plaatsen bombarderen. Die wilden de Duitsers uit de lucht halen en daarvoor werd een linie van luchtafweer, nachtjachtbasissen en detectiesystemen van Denemarken tot Zwitserland ontworpen, de Helle Riegel of de Kammhuberlinie, en idee van generaal Kammhuber. Een lijn van radarstations zouden het ganse Reich beschermen. Een van die stations stond in Nieuwerkerken. 

Fundamenten in een wei

Nieuwerkerken was zenuwcentrum
Het kan dus best zijn dat je niet meteen aan Nieuwerkerken denkt als je hoort over Kammhuberlinie Raum 6 Bertha, laat staan aan het Begijnenbos. Toch waren de Duitsers er zeer actief, vooral ’s nachts.
Raum 6 liep door gans Limburg en Bertha was de tweede installatie, met de B van Bertha. De radarinstallatie van Nieuwerkerken bestond uit drie radars, een van het model Freya voor detectie op grote afstand en twee paraboolradars, de Würzburg-Rieseradars, een om de bommenwerpers te volgen en één om de nachtjagers die vanop Brustem in de aanval gingen te begeleiden. Verder waren er nog en telefooncentrale, zoeklichten en een enorme lichttoren waarin de bommenwerpers ‘gevangen’ werden om door de jagers neergehaald te worden. Een honderdtal Luftwaffesoldaten logeerden er in een tiental barakken. 

Erfgoedgroep op bezoek aan de sokkel van een Wurzburg Riese radar

Betonnen restanten
Van de barakken en radars is er niets meer te zien, maar de sokkels van de radars staan nog steeds in het landschap als herinnering aan de grote wereldbrand. De resten bevinden zich in een weide op de rand van het industrieterrein. Sla in de Ambachtsstraat aan het containerpark een naamloze straat is tussen de bedrijven Artinar en Bouwpunt. De verharde weg gaat over in een onverharde weg en zo kom je onmiddellijk bij de betonnen restanten van het peilstation en de radars. Zeker de moeite waard om eens een uurtje door de velden te wandelen. 

Onze betreurde collega Dirk Huybrechts schreef een boek over de radarinstallatie van Nieuwerkerken.

Meesterspionne Yvonne Vanstraelen
De nabijheid van dergelijke belangrijke militaire installatie was natuurlijk ook het verzet niet ontstaan. De eerste verzetsdaden waren niet van destructieve aard: inlichtingen doorgeven aan de geallieerden, neerschoten piloten weer in Engeland krijgen en Duitse troepenbewegingen signaleren. Zo geraakte een Nieuwerkerkense jonge, twintigjarige vrouw ook betrokken bij de oorlog: Yvonne Vanstraelen. Niet iedereen ontdekt na de oorlog het levensverhaal van iemand die het uit eerste hand heeft meegemaakt. De biografie van Yvonne Vanstraelen “Van bezetting tot bevrijding” laat toe spionage, wapentransporten, pilotenhulp, koerierdiensten en afluisterpraktijken van dichtbij te bekijken. 

Yvonne Vanstraelen was niet alleen een “gevaarlijke” maar ook knappe verschijning waarvoor menig Duits soldatenhart het begaf.

De Wurzburg Riese radar, de grootste vijand van de geallieerde bommenwerpers.

In het verzet “gerold”
Yvonne was op nieuwjaarsdag 1920 geboren in Kozen. Het verhaal van Yvonne begint op 1 juni 1940, een snikhete zomerdag. Ze was toen 20 jaar! ’s Nachts voelt Yvonne zich niet goed en wandelt naar buiten, naar de waterpomp om zich te verfrissen. Opeens staat er een Britse piloot voor haar. “Kan je mij helpen, juffrouw? Je kan me verraden of me laten weggaan.” De woorden laten haar niet onberoerd, ze neemt contact op met René Vranken, geeft de piloot andere kleren en een schuilplaats in het bos. Via Emmanuel Vanstraelen zorgen Arthur Lambrechts en Eric de Menten de Horne dat de piloot terug naar Engeland kan. Daarna gaat het snel met de verzetscarrière van Yvonne. Ze wordt getraind en na zes maanden is ze klaar om het vertrouwen van de soldaten te winnen. “Ik moest de Duitsers van tijd tot tijd zat maken om iets te weten te komen”, schrijft ze.      

Cruciaal in berichtgeving over radar
Toen de Duitsers hun radarinstallatie in Nieuwerkerken bouwden, in de buurt van de woning van Yvonne was er plots voor haar veel werk aan de winkel. Ze noteerde alles wat ze zag en hoorde en uit de Duitsers kreeg en wekelijks kwamen koeriers de berichten afhalen. 

Eind 1942 mag ze voor het eerst naar een vergadering van de BNB-staf in Runkst. Daar vraagt de leiding haar om mee te werken als koerierster, vooral om de wapentransporten van Sint-Truiden en Hasselt in het oog te houden. Hierbij vervulden uiteraard nog andere mannen en vrouwen een belangrijke rol, waarvan er nogal wat zullen omkomen in de strijd, namelijk bij de bestorming van de gevangenis van Hasselt.  

Yvonne sloot zelfs pastoor Lathouwers van Nieuwerkerken aan bij het verzet om piloten te verbergen in zijn kolenkelder. Op het einde van de oorlog moest ze onderduiken in de Antwerpse Kempen, de Duitsers en “zwarten” waren haar op het spoor. Haar drie huisgenoten overleefden de razzia in Nieuwerkerken niet na hun deportatie naar Neuengamme. 

Begraven in Sint-Truiden
En bewogen leven, vol moed en heldendaden, veel meer dan we hier kunnen beschrijven. Probeer daarvoor het boek met de biografie van Yvonne Vanstraelen op de kop te tikken. Zij overleed op 13 november 2001 op 81-jarige leeftijd en werd op 20 november 2001 begraven op het ereperk van het kerkhof van Sint-Truiden. Tot haar dood bleef het een dame met pit en een grote dosis vaderlandsliefde voor wie de benaming “heldin” geenszins overdreven is.