Jozef Van Overstraeten werd op 2 mei 1896 geboren in Sint-Truiden en stierf op 5 oktober 1986 in Leuven, negentig jaar jong. Hij was één van de belangrijke figuren in de Vlaamse Beweging die zich wel ver weghield van het Vlaams-nationalisme en baanbrekend werk verrichtte voor Vlaanderen op het terrein van toerisme, heemkunde en naamkunde. 

Jozef Van Overstraeten was de telg van twee onderwijsmensen: vader Antoon was gemeenteonderwijzer in Zoutleeuw en zijn moeder, Maria Elisabeth Célestine Ceulemans stond ook in het onderwijs en was de dochter van de dorpsonderwijzer van Kozen. Wie uit zo’n nest komt is ook gedoemd of vervloekt tot het onderwijs. Hij was pas 16 toen hij naar de normaalschool ging, maar de oorlog van 14-18 maakte dat hij zijn diploma in het Waalse Marlonne haalde. Hij startte zijn carrière in de Rijksmiddelbareschool van Sint-Truiden maar als lid van een groep jonge Vlaamse activisten moest hij enkele dagen de cel in en verloor hij tijdelijk het recht om te onderwijzen.
In 1920 werd hij aangesteld als leraar Nederlands in de Rijksmiddelbareschool van Aalst, het latere koninklijk Atheneum, waar hij bleef tot in 1944. 

De Vlaamse Toeristenbond
Hij las per toeval in 1922, toen hij in Duitsland diende bij het bezettingsleger, over de oprichting van de Vlaamse Toeristenbond en, alhoewel hij de stichters van haar noch pluim kende, stuurde hij een zeer kort telegram. “Ik doe mee”, was al duur genoeg als je weet dan een telegram per letter betaald werd. Hij werd lid van de VTB, hoofdredacteur van het VTB-blad Toerisme, ondervoorzitter van de VBT, secretaris en afgevaardigd beheerder en in 1952 voorzitter. Ondertussen achtervolgde zijn Vlaams streven hem na de oorlog 40-45 opnieuw en zat hij weer enkele maanden gevangen. Maar werd nooit veroordeeld! 

Echte Vlaming
Jozef was een Vlaming in hart en nieren. Hij was geen betogingsman maar steunde de marsen op Brussel, de Zangfeesten en de heropbouw van de IJzertoren na de mysterieuze vernieling ervan. En het Egmontpact was voor hem des duivels.
Omdat hij zijn regentendiploma in het Frans behaalde, deed hij zijn examen over in het Nederlands voor de Middenjury (de Centrale Examencommissie). Hij moet de enige Belg geweest zijn die een onderwijsdiploma in twee laten behaalde. Hij dronk nooit alcohol, behalve die ene keer toen hij een kriek dronk en dacht dat het een fruitsapje was. Hij sprak ook nooit over “Wallonië” maar had het altijd over het Walenland. 

Toerisme
Voor Van Overstraeten was toerisme een middel voor de ontvoogding van de Vlamingen. Hij had veel sympathie voor Groot-Nederlandse gedachte, had contacten met de Frans-Vlamingen. Als voorzitter van de VBT promootte hij reizen, maar reisde zelf erg weinig. Hij was ook de leider van de Vlaamse Automobilistenbons, de VAB, maar had geen eigen auto of rijbewijs. Hij was ook de auteur van de eerste monumentale “Gids voor Vlaanderen”, wandelde ontelbare wandelpaden in en in 1953 startte hij met een verklarende woordenlijst van familienamen. In 1981 was hij aan de letter “D”. Hij rekende voor zichzelf uit dat hij 105 jaar moet worden om met de “Z” van Zysman af te sluiten. Dat lukte echter niet: hij sterft in 1986, 15 jaar te vroeg. 

               

Veelschrijver
Jozef van Overstraeten werd tijdens zijn actieve carrière nog licentiaat in de kunstgeschiedenis en de oudheidkunde, deed kandidatuur pedagogie en had diploma’s van landmeter, bibliothecaris en tuinbouwkundige. En talloos zijn de werken die hij publiceerde over toerisme, restaurants, automobilisme, flamingantisme, naamkunde en heemkunde. 

Na zijn vrij onverwacht ontslag zou de VBT een andere richting inslaan. In de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging schrijft Bart De Wever dat “zo goed als ieder flamingantisch geluid verdween uit de VBT-periodieken”. 

Jozef was gehuwd met Paulina Willems en vader van oostfronter en Waals senator Toon Van Overstraeten. Die werd als Vlaming tot senator verkozen voor de Volksunie in het Franstalige arrondissement Nijvel. Jozef Van Overstraeten overleed in het ziekenhuis van Leuven en werd begraven in het Oost-Vlaamse Aalst, waar hij in de Parkstraat woonde. Hij is ook op 2 mei 1986, een half jaar voor zijn dood, ereburger van de stad Sint-Truiden geworden, in een tijd dat je die titel enkel kreeg als je niet in Sint-Truiden woonde. 

Gedenkplaat in Aalst.

Waar is die straat?
Er zou in Sint-Truiden een Jozef Van Overstraetenstraat zijn, althans volgens www.geografic.org/streetview maar op ‘google maps’ onvindbaar. Net zoals in het laatste Stadsplan van Sint-Truiden, daar wordt de straat zelfs niet vermeld. Dus hier weer de vraag van 1 miljoen: weet iemand de Jozef Van Overstraetenstraat liggen?