Op zoek naar de vindplaats van de stenen voor de middeleeuwse Tongerse stadsmuur? Ga naar Kolmont, niet ver van de stad van Ambiorix en maak een mooie wandeling naar de burcht van de graven van Loon. Op een door God vergeten plaats staan de restanten van het eens zo machtige kasteel uit de 11de eeuw, bijna 1.000 jaar oud. Hier vonden de Tongerenaren hun bouwmateriaal voor hun wallen vanaf 1499, en al is het kasteel een steengroeve geworden, de aanblik blijft betoverend.
Kolmont, een gehucht van Overrepen en deelgemeente van Tongeren, wordt voor het eerst vermeld in 1096 als Kalmont. Latere namen zijn Calmunt, Koelmont en Kolemont en de naam komt uit het Latijn (Kal komt van calvus, kaal, en mont van mons en dat betekent berg.
Graven van Loon
Lodewijk I, graaf van Loon kreeg Kolmont via huwelijk met Agnes van Metz, de nicht van Hugo van Dabo-Moha, de heren van Kolmont, in handen. Niet zonder slag of stoot, want er waren nog andere erfgenamen, die in 1172 in de pan werden gehakt. En Loon paaide de inwoners van Kolmont door hen het eerste Loonse vrijheidscharter toe te kennen, net als in 1175 de inwoners van Brustem. De donjon Van Kolmont, net als die van Brustem, kaderde in het geheel van versterkingen van hun graafschap. In tegenstelling met Brustem werd de donjon van Kolmont een heuse burcht. De graven van Loon bouwden een ringmuur in visgraatverband, groeven een vier meter diepe gracht gevoed door de Herk en wierpen wallen op. In het midden kwam een neerhof en centraal een nieuwe toren van 7 meter hoog uit vuursteen. De graven woonden er tot omstreeks 1364.
De prinsbisschop van Luik
Beide buren, Loon en Luik, waren nooit de beste maatjes. De graven putten zich uit in allerlei veldslagen en represailles, waarvan Tongeren en Sint-Truiden vaak het slachtoffer waren. De geschiedenis is een aaneenrijging van veldslagen en eindeloze twisten over alles en nog wat, meestal om grond, macht en vrouwen (ook in die volgorde). Hierbij lieten de Lonenaars zich kennen als brandstichters en moordenaars bij de lokale bevolking, maar dat leek in die tijd een onzalige gewoonte te zijn. Er is niks nieuws onder de zon. En op het einde van een lange reeks nederlagen, werd het graafschap Loon opgenomen in het prinsbisdom Luik. En vanuit Luik was er weinig interesse voor de burcht van Kolmont, een nutteloos gebouw in het midden van hun imperium. En de Tongerenaren grepen hun kans om vanaf 1499 de burcht te ontmantelen, de stenen weg te halen en te integreren in hun eigen stadswallen die aan renovatie toe waren.
De burcht zelf
Van de burcht zelf zijn nog enkele romaanse sporen uit de 11de en 12de eeuw bewaard, alsook enkele versteende getuigenissen van de gotische stijloefeningen onder andere, een open haard. De restanten van de burcht is verzonken in romantisch gemijmer. Met wat verbeelding, die je trouwens ook nodig hebt als je in Rome het Forum Romanum bezoekt of de Akropolis in Athene, zit je er terug in de middeleeuwen.
De muren van de donjon zijn 3,25 meter dik en de toegang bevindt zich op de tweede bouwlaag. De gaten in de muren tonen waarschijnlijk waar zich de weergang bevond. Het was de uitvalsbasis van raids door de Loonse graven en ridders, vooral richting Tongeren om er huizen af te branden. Zelfs de basiliek werd niet gespaard.
Kolmont werd nooit een stad
In 1488 kwam de familie de la Marcke op tegen de Luikse prinsbisschop: de opstandelingen namen de burcht van Kolmont in maar een jaar later moesten de oproerlingen hun verzet staken, Kolmont werd weer ingenomen en verwoest en nooit meer hersteld.
In 1925 werd de ruïne geklasseerd. Maar het werd in feite een droevig einde van het sterkste bastion van de Loonse graven. Kolmont verdween uit de geschiedenis, als burcht en als dorp, een dorp dat eens door de graven van Loon voorbestemd was om een stad te worden.
