Kansen om de Haspengouwse akkernatuur te versterken, schuilen soms in een onverwachte hoek. De gronden onder en rond de pylonen van hoogspanningsmasten, bijvoorbeeld. Door tien pyloonvoeten als groene stapstenen in te richten, geven de stad Bilzen en netbeheerder Elia een broodnodige stimulans aan akkersoorten zoals de veldleeuwerik. Op 6 december gaven de burgemeester van Bilzen en afgevaardigden van Elia het startschot van Plan Leeuwerik door de aanplant van struiken rond de eerste pyloonvoet.
e kenmerkende cultuurlandschappen van Haspengouw trekken typische dieren en planten aan. Zij hebben het vaak moeilijk. Dat geldt zeker voor akker- en weidevogels zoals de veldleeuwerik. Gelukkig kunnen we hen helpen met kleine en grotere ingrepen in het landschap. In het kader van Plan Leeuwerik slaan de Stad Bilzen, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren en netbeheerder Elia de handen in elkaar. Samen richten ze de gronden onder tien pyloonvoeten in als groene stapstenen in het landschap. ‘‘Dit soort ingrepen is noodzakelijk om de lokale biodiversiteit te versterken”, licht burgemeester Johan Sauwens toe. “Onze stad herbergt heel wat natuurgebieden, waar we ons al jaar en dag voor inzetten, samen met lokale (natuur)organisaties. Maar sommige soorten leven buiten deze beschermde gebieden. De veldleeuwerik is zo’n soort, omdat hij vaak op akkers en graslanden broedt. Vooral in het zuidoosten van Bilzen vinden we heel wat landbouwgebied, dat specifieke akkersoorten aantrekt. Het is belangrijk om ook de typische biodiversiteit van dit uitgestrekt cultuurlandschap te herstellen en te versterken, want anders dreigen we soorten zoals de veldleeuwerik definitief te verliezen.”
Bilzen telt haar akkervogels
Schepen van milieu Maike Meijers vult aan: “Sinds 2020 voert Werkgroep Grauwe Gors in opdracht van het Bilzers stadsbestuur ook winter- en zomertellingen van akkervogels uit. Momenteel is het nog te vroeg om sluitende conclusies te trekken. We weten dat het niet goed gaat met deze soorten, maar het is belangrijk om dit exact in kaart te brengen en zo passende maatregelen te treffen. Door in Bilzen extra leefgebied voor de veldleeuwerik te creëren, dragen we bovendien ook bij aan het akker- en weidevogelbestand op regionale schaal.”
Dat is zeker geen overbodige luxe. Uit recent Europees onderzoek bleek dat van alle vogels de akker- en weidevogels het sterkst afnemen. Zoomen we in op Limburg, dan weten we dankzij de cijfers uit het nieuwe LIKONA-boek ‘Vogels in Limburg – Historiek, verspreiding, trends en verplaatsingen’ dat de akkervogels er ook in onze provincie niet goed voor staan. Haspengouw vormt dé hotspot voor veldleeuwerik in Limburg/ Maar met een daling in onze provincie van 30.000 broedparen in 1972 naar nauwelijks 2.000 à 4.000 broedparen in 2013-2018, is er weinig reden tot optimisme. Uit het LIKONA-onderzoek blijkt namelijk ook dat de veldleeuwerik het wél goed doet op plekken waar het beheer op hem wordt afgestemd en landbouwers samen met natuurbeschermers de handen in elkaar slaan. Net daar zal Plan Leeuwerik verder op inspelen.
Plan Leeuwerik van start
De Stad Bilzen sloot een overeenkomst van onbepaalde duur af met Elia, die het hoogspanningsnetwerk beheert. “Elia bezit en beheert de gronden onder de pylonen van hoogspanningsleidingen,” zegt Raf Vandenboer, Community Relations Officer bij Elia. “Omwille van veiligheidsredenen, mogen er geen hoge bomen onder hoogspanningslijnen groeien. We kunnen deze percelen wel op een natuurvriendelijke manier inrichten, wat we op heel wat plaatsen reeds doen. Met de Stad Bilzen spraken we af dat zij het beheer onder de tien hoogspanningsmasten overnemen, zodat zij de inrichting en het beheer maximaal kunnen africhten op de noden van de veldleeuwerik en akkervogels. Dit gebeurt steeds in overleg met Elia zodat we de veiligheid kunnen blijven garanderen.”
Voor de inrichting rond de pyloonvoeten, die zal bestaan uit combinaties van grassen, kruiden en struwelen van inheemse struiken, beoogt de stad een samenwerking met lokale landbouwers en de inzet van sociale economiebedrijven. Het is de eerste concrete realisatie uit Plan Leeuwerik, dat begin 2021 van start ging. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLHV) staat de stad Bilzen bij als procesbegeleider en als aanspreekpunt.
“Via het ambitieuze Plan Leeuwerik wil het landbouwlandschap van Bilzen op een meer natuurlijke manier inrichten en beheren,” licht RLHV-coördinator An Digneffe toe. “Hiermee bieden we landbouwers, maar ook inwoners, grondeigenaars en bedrijven de kans om het leven op en rond de akkers een stevige stimulans te geven. We hopen dan ook dat landbouwers en anderen zich geroepen voelen om de achteruitgang van de akkerbiodiversiteit een halt toe te roepen. De veldleeuwerik is trouwens een prima mascotte voor akkernatuur: als hij ergens floreert, weten we dat heel wat andere soorten ook goed gedijen en de biodiversiteit weer meer kansen krijgt.” De inrichting van de pyloonvoeten wordt gefinancierd door Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid  (ANB) en de Provincie Limburg. De stad Bilzen voorziet de financiële middelen voor het duurzaam

beheer van deze groene stapstenen in het akkerlandschap.