Waterkers of cresson, maar voor de Truienaar meestal bèiksloat is in Vlaanderen een recent fenomeen. Het was rond de Tweede Wereldoorlog dat in Haspengouw de eerste waterkersbedrijfjes ontstonden. De grond is er vochtig en het lokale bronwater vormt de ideale voedingsbodem voor de teelt van deze gezonde lekkernij. Alhoewel, in Brustem hebben ze zo lang niet gewacht.
Waterkersteelt is ook handenarbeid van begin tot einde. Elk voorjaar legt de teler een paar bedden waterkers droog: ideaal om eigen waterkerszaad te oogsten. Zaaien gebeurt tussen maart en augustus. Als je de plantjes in de winter maar goed beschermt tegen de vorst, kan je het hele jaar door waterkers oogsten. Uitdunnen, overplanten, bussels afsnijden, samenbinden: telkens weer gaan de plantjes door mensenhanden. Om uiteindelijk bij het krieken van de dag te worden verpakt en geleverd. Eén ding is zeker: puurder en zuiverder kan het niet.
De oudste waterkerskwekerij van het land ligt waarschijnlijk in Sint-Truiden, meer bepaald in Brustem, en ook hiervan zijn veel Truienaren niet op de hoogte. Met de Burchtruïne op de achtergrond, startte de familie Defreyn met een waterkersbedrijf. Want daar ligt de Clovisbron.
De Clovisbron
De ondoorlaatbare kleilaag onder de leemmantel laat het grondwater niet diep indringen maar doet het op sommige plaatsen uitstromen, en dat zijn bronnen. De Clovisbron is er zo eentje. Vanwaar die naam? Hij duikt voor het eerst op in 1862, maar de betekenis? Zou die kunnen teruggaan op een Frankische nederzetting? Klopt de legende als zou Clovis zijn paard hebben laten drinken aan deze bron? Wie gaat dat zeggen en historische bewijzen zijn er niet. Maar het water wel: zuiver, zuurstofrijk bronwater met een constant debiet en een constante temperatuur en dus bijzonder geschikt om waterkers te kweken.
We schrijven 1913, meer dan 100 jaar geleden. Het terrein achter de burcht werd verdeeld in brede ondiepe grachten. Daarin werd waterkers gezaaid en na een paar maanden staan de plantjes 13 cm boven het wateroppervlak en kunnen ze geoogst worden. Ze groeien opnieuw bij en als ze hoog genoeg zijn worden ze opnieuw geoogst.
Streekproduct
Bert Barée is de derde generatie die waterkers kweekt in Brustem en met zijn zoon Joren is ook al de vierde generatie in zijn voetsporen gestapt. Zijn grootvader was kind aan huis bij de familie Defreyn en na jaren dienst had hij de business mogen overnemen.
Er is nog een kweker in Haspengouw, Jean Vansimpsen in Lauw, en die heeft zijn kwekerij een meer toeristisch tintje gegeven: hij ontvangt groepen, geeft rondleidingen, laat de mensen proeven van waterkerssoep en laat elk bezoek eindigen met een pint waterkersbier! Toerisme dus. Maar hij zorgde er wel voor dat de Haspengouwse waterkers erkend werd als Vlaams streekproduct. Barée in Brustem en Vansimpsen in Lauw zijn nog de enige telers in Haspengouw, maar dat is niet altijd zo geweest. Ook in Sint-Truiden was er een waterkersbedrijf.
Waterkers in Volmolen
Vorige eeuw stond er een suikerfabriek aan Staaien (daarover meer in een la tere bijdrage). Dergelijke fabriek gebruikt veel water en dat moet, samen met het slib, afgevoerd worden. Dat gebeurde richting Volmolen, en toen de fabriek gesloten werd lag daar een enorme plas slib. Zeer goed om kersenbomen te planten, maar ook waterkers, als men zuiver bronwater heeft. En dat is daar overvloedig. Dat werd afgeleid naar zeven smalle vijvers, de “Zeive Weirkes” waarin waterkers volop kon gedijen. Maar hier is de teelt verdwenen. Waterkers staat er nog wel, en de kwekerij maakte plaats voor een vijver. De waterhuishouding is er evenwel zeer verstoord door Aquafin die door dit gebied een smeerpijp aanlegde waardoor tal van wateraders onderbroken zijn.
Niet de goedkoopste groente
Echt goedkoop is waterkers niet, en dat heeft alles te maken met de handenarbeid die nodig is voor de teelt: de waterhuishouding, alles moet met de hand worden afgesneden, het zaad wordt zelf gekweekt, na de oogst komt het manueel verpakken zodat waterkers zowat de meest artisanale groente uit ons assortiment moet zijn.
Maar het is een caloriearme groente, rijk aan ijzer, calcium, jodium, vitamine A en C. Waterkers heeft een gunstige werking op de zenuwen en hoge bloeddruk, het heeft een bloedzuiverende en vocht afdrijvende werking en helpt de eetlust opwekken. Jean Vansimpsen vertelde ons zelfs dat het een goede remedie tegen kanker was, maar dan moest je er kilo’s en kilo’s van eten! Maar dat alles maakt dat waterkers de meest gezonde groente moet zijn die je in de winkelrekken kan vinden.
