Het Monnikenhof van Heks ligt in Vechmaal

We trekken richting uiterste zuiden van Limburg, maar nog steeds in het volle Haspengouw, naar het grensdorpje Vechmaal, behorend tot de paternoster juweeltjes die samen Heers vormen. Daar vinden we het Monnikenhof, en van de statigste vierkanthoeves van Zuid-Limburg op de weg van Vechmaal naar Bommershoven, de plek waar we indertijd voor het eerst hoeveverkoop zagen. Informatieplaatsen spreken soms steevast van Heks, maar het Monnikenhof ligt wel degelijk in Vechmaal. Dokter Jan Vanderkerken  van Sint-Truiden tekende deze prachtige prent van het gebouw.

Je vindt het Monnikenhof, of het Munckhof of, zoals Ferraris het spelde op zijn kaart uit 1777, het Munckenshof langs de Monnikenlaan in Vechmaal. Een pracht van een vierkanthoeve, nog behoorlijk authentiek en indertijd bewerkt door echte monniken.

Cadeau van Agnes, de gravin van Loon
Nadat Agnes van Loon, de weduwe van graaf Lodewijk I van Loon, de inkomsten van haar goed in 1174 in toen nog Heks schonk aan het hospitaal van Graethem (waarvan de kapel nog steeds bestaat, daar werden zij en haar man ook begraven) en de eigendom van het goed aan de abdij van Villers. Deze abdij stichtte een hoeve, een kloosterboerderij of grangium (van granarium of graanschuur voor tienden) waarvan al sprake is in 1282. Deze hoeve had de beschikking over een groot areaal waarop de monniken landbouw deden samen met vrije werklieden. Geleidelijk kwamen er ook pachters op het landbouwbedrijf en vanaf 1505 aren het enkel nog pachters die de grond bewerkten. In 1582 wordt het goed eigendom van het Sint-Lambertuskapittel van Luik.

Rampen en oorlogen
Kerkelijk goed of niet, ook deze gebouwen bleven niet gespaard van rampspoed en oorlogen. Die oorlogen werden meestal ver van huis gevoerd en de lokale bevolking betaalde het gelag door vernielingen en plunderingen, want zo’n vreemd leger moet zelfvoorzienend zijn. In 1651 werk het Monnikenhof aangevallen door Lotharingse troepen. Een veertigtal boeren verdedigden de boerderij, een tiental sneuvelden. In 1654 woedde er een zware brand, maat het Kapittel van Saint-Lambert zorgde voor de heropbouw. In 1678 en 1679 werden er Franse troepen ingekwartierd die er tegen Willen van Oranje kwamen vechten. En in 1693 en 1694 werd Heks geplunderd door die woeste Franse troepen. De breken 22 huizen af, terwijl de inwoners van Hekx, Vechmaal en Sint-Pieters-Herne zich succesvol verschansten op het Monnikenhof met hun vee en rijkdommen. In 1703 kaperen de Hollandse troepen in de onmiddellijke omgeving van de hoeve, en dat waren ook geen doetjes.
De Fransen kwamen nog eens terug, al even weinig vredevol als in de 17^de eeuw onder Lodewijk XIV, en de Franse Revolutionairen verklaarden de boerderij verbeurd en het Monnikenhof werd in 1798publiek verkocht aan Charles Clement Roemers, die afgevaardigde was van het departement Beneden-Maas.

Verbouwingen
Dat er aan dergelijke historische gebouwen verbouwingen gebeurden in functie van de landbouwbedrijvigheid is niet meer dan normaal. Enkele vleugels werden gesloopt in de 19^de eeuw, op de buitenmuren na. Er waren ook twee ingangen, de oudste naast het woonhuis uit de 17^e eeuw, en de zuidingang, waar ook de verkoopautomaat staat, van begin 1700.

Landbouwproducten en feesten
Uiteraard leven boeren van vandaag niet van de hemelse dauw, ook al wonen ze in een kast van een boerderij en een geschiedenis van 800 jaar Christian Vanvinckenroye en zijn familie zijn de huidige monniken op het Monnikenhof in Vechmaal. Want vandaag zegt niemand nog dat de winning in Heks zou liggen. Daar hebben ze trouwens al een magnifiek kasteel, dat in feite slechte een boogscheut van het Monnikenhof verwijderd, ligt.
Naast een pracht van een feestzaal in een middeleeuwse schuur, zo authentiek als maar mogelijk is en toch voorzien van alle moderne comfort (je hoeft in Vechmaal echt geen monnikenbestaan te leven) voor alle mogelijke feesten, leven de Vanvinckenroyes nog steeds van landbouw.

Hoe verschilt Monnikenhof van concurrenten?
Carine: “We proberen altijd met goede kwaliteit te telen, en dat lukt ook dankzij de zware leembodem. Daarnaast doen we veel aan beregening om te vermijden dat aardappelen stress krijgen van droogteperiodes en daardoor klein en waterachtig worden.”

Wat is de grootste uitdaging van je job?
Christian: “Een goede prijs krijgen voor de producten die we telen. Daarom zijn we zelf ook begonnen met rechtstreeks aan de consument te verkopen. In ons hutje kunnen mensen zelf hun groenten kiezen. We geven ook aardappelen mee zodat ze kunnen proeven, want we vinden het belangrijk dat klanten hún smaak vinden tussen het aanbod.”

De mooiste herinnering tot nu toe?
Carine: “Een aantal jaar geleden hebben we een opendeurdag gehouden. Mensen konden bij ons binnenkijken en kregen zo een goed beeld van hoe het eraan toegaat. We waren enorm verrast door de gigantische opkomst: er is wel 1000 man langs geweest. En daar doe je het natuurlijk voor.”

Heb je een tip voor je mede-Limburger?
Christian: “Koop lokaal bij de boeren. Alleen dan ben je zeker dat alles gecontroleerd en op smaak is. Want als de boeren het goed hebben, heeft iedereen het goed!”

’t Is maar dat u het weet!