Je kan je er vlug van afmaken: als die haan er niet zou staan, zou er geen kieken in de kerk komen. Maat zo goedkoop werken we niet, alhoewel, dat er een haan op staat is niet evident!
De oudste haan op een kerk komt uit Brescia (Italië) waar bisschop Rampertus in 820 een bronzen haan op de kerktoren liet plaatsen. Maar uiteindelijk is het kerstening van een heidens gebruik waarbij een haan op een paal, een kerstboom of meiboom geplaatst werd als afweermiddel. Dat symbool werd behouden en er werd een christelijke uitleg aan gegeven. De haan verwijst naar Petrus, diens verloochening van Christus en zijn berouw erover. “Voor de haan gekraaid heeft zal je me driemaal verloochenen”… en als teken van berouw verschijnt de haan ook in tal van biechtstoelen.
De haan was ook de buienradar avant la lettre, een stuk preciezer dan een natte vinger om de windrichting te bepalen. Een windhaan dus, de aanduiding van een persoon die met alle winden meedraait, huichelachtig en wispelturig is. Maar de haan staat ook symbool voor het verdwijnen van de nacht, de opkomst van de zon, het nieuwe leven dat begint.
De meeste windhanen vertonen ook vaak kogelgaten: ze waren vaak een plezant object voor soldaten en amateur schutters en vandalen.
Meestal staat die haan op een kruis, en dat kruis staat op een bol. Die bol heeft geen specifieke functie en zou verwijzen naar de wereld waarover Christus regeert. Die bollen zijn niet ter ondersteuning, maar louter symbolisch: ze zijn hol en gaan ook open met scharniertjes. Aannemers en opdrachtgevers lieten er ook vaak een boodschap in achter. De bol van de kerk van Zepperen heeft ook een geodetische functie, een landmeetkundige functie. Bij de weergave van geografische data wordt er in België sinds het midden van de jaren 1970 voornamelijk gebruik gemaakt van het officiële Belgische geodetische referentiesysteem en de bijhorende projectie “Lambert 2008”, vaste punten in het landschap vanwaar de afstanden gemeten. Dat van de kerk van Zepperen ligt op de coördinaten x=711895.30 m en y=668338.42 m. Het middelpunt van de bol ligt op 88,88 meter boven het gemiddelde zeeniveau in Oostende.
Niet overal een haan
Protestanten hebben een haantje
Luthersen hebben een zwaantje
Doopsgezinden hebben een huisje
Katholieken hebben een kruisje
Zo luidt een oud liedje. Lutherse kerken hebben doorgaan een zwaan in plaats van een haan. Volgens de lutherse gelovigen verwijst die zwaan naar Jan Hus, theoloog en voor de katholieken een ketter, die in Praag levend verbrand werd voor ketterijen in 1415. Hij zou de brandstapel geroepen hebben: “Jullie verbranden een gans (betekenis van het woord Hus in het Tsjechisch), maar er zal over honderd jaar een zwaan uit zijn as herrijzen.” Daarmee zou hij bedoeld hebben op Maarten Luther die in 1517 de Lutherse leer verspreidde over een groot deel van Nederland en Duitsland en de Lutherse kerken hebben dan ook een zwaan in de top. Maar in Nederland vind je nog andere attributen op de kerktoren: een huis, een boot, een paard. Maar nog veel hanen, omdat heel wat katholieke kerken door de protestanten werden overgenomen.
X
Ik heb nog nooit een haan in de biechtstoel gezien…