Wat hebben Zepperen en Parijs gemeen? Buiten het feit dat het toffe plaatsen zijn om te vertoeven? Ze hebben dezelfde patroonheilige: Sint-Genoveva.
Het zijn de kronieken van de abdij van Sint-Truiden die onthullen dat er omstreeks 650 in Zepperen al een ‘basilica’ was, toegewijd aan de H.Genoveva, dus nog voor hij in Sint-Truiden een abdij stichtte. Hetzelfde geldt voor Rijkel en Brustem waar rond dezelfde periode de heilige Eutropia en Bertilia geintroduceerd werden. Samen worden ze vereerd als de “Drie Gezusters”.
Franse missionarissen
Wellicht hebben Franse missionarissen zoals de H. Remaclus, in een poging om de streek te kerstenen, de plaatselijke heidense praktijken en goden vervangen door christelijke heiligen. De Drie Gezusters waren helemaal geen zussen, leefden in verschillende periodes en op verschillende plekken in Frankrijk. De devotie is gebaseerd op een verchristelijking van de Gallo-Romeinse verering van de drie moedergodinnen die zittend werden afgebeeld en de vruchtbaarheid symboliseerden: de zussen Einbede, Warbede en Willebede. Geschreven bronnen, laat staan afbeeldingen zijn zeer uitzonderlijk uit de periode tot de Franse Revolutie. Maar de drie heiligen hebben nog steeds hun stek in de dorpen, in Zepperen aan de Wellensestraat een kapel met bron, in Brustem de Eucheriuskapel en verdwenen bron en in Rijkel aan het oud kerkhof bij de Sint-Jozefskerk.
Volgens een oude litanie werden ze op die drie plaatsen aangeroepen tegen blindheid, hartzwakte, kortademigheid, zenuwachtigheid en de meest ongeneesbare ziekten. De mensen ter plaatse geven echter nog andere zaken dan degene die op de litanie voorkomen: koorts, huiduitslag, maag- en leverkwalen, kanker, bezetenheid van kinderen en het vee.
Vergane glorie
De bedevaartplaatsen hebben veel van hun pluimen verloren. De tijd dat de dorpen overrompeld werden door vooral Waalse bedevaarders is lang voorbij. Tot in de jaren dertig van de vorige eeuw trokken jaarlijks op Drievuldigheidszondag (de zondag na Pinksteren) en daarrond ongeveer vijftigduizend bedevaarders naar de drie heiligen. Op die dag trok door de drie dorpen een processie.
Daarvan is enkel die van Zepperen nog overgebleven, de zondag na Pinksteren. Op die dag stond trouwens in de jaren vijftig Karlin Fank steevast aan de kerk met haar kraam suikerbollen, koeken en molentjes
Er is veel verdwenen
Waar is de verering van de Drie Gezusters nog het meest voelbaar? In Brustem bouwden ze een sjieke kapel en die kreeg Eucherius als patroon, niet Bertilia. Toen men de kerk bouwde werd die gewijd aan Laurentius en de geneeskrachtige put werd in 1954 afgebroken en gedempt op bevel van pastoor Smets die sprak van “superstitie”.
In Rijkel werd de kerk toegewijd aan Sint-Jozef, niet aan Eutropia. En bij ons weten is er van bron of kapel geen sprake meer, alhoewel die er zeker geweest zijn.
Genoveva blijft populair in Zepperen
Enkel in Zepperen blijft de eredienst nog op enig niveau. De kerk werd toegewijd aan Genoveva, de Parijse heilige heeft nog steeds een kapel en de 19de-eeuwse put werd in 1971 gerestaureerd. Bovendien organiseert het Genoveva Processiecomité, dat in Zepperen bestaat uit jonge geëngageerde mensen, jaarlijks een prachtige processie met taferelen uit het leven van Genoveva zoals die geschilderd werden op de middeleeuwse muurschilderingen in de kerk, in beeld gebracht door enkele honderden Zepperenaars.
Put en kapel
De Sint-Genovevaput met kapel, met kruis en met duivelspoel zijn samen met de paardenkastanje een merkteken in het landschap. In 1403 lezen we in de archieven over de “puteum sanctae Genofeve juxta crucem beate Genofeve”. In 1485 is er sprake van het “borken bi sinter viven cruce” en in 1588 van de “sinte vyffven born”. Rekeningen van de kerk uit 1665 spreken zelfs van verbouwingen aan een stenen Sint-Genovevakapel.
Uit die put, en dat ritueel speelde zich af in de drie dorpen, werd geneeskrachtig water geschept. Eertijds deed men de lapjesproef: stukjes textiel van de zieke werden in het water gegooid. Bleven ze drijven, dan moest met de “beeweg” overdoen. Maar bij de interpretatie van het fenomeen was er nogal wat praktische vrijheid gemoeid, kwestie van ook zijn medailles en vaantjes verkocht te krijgen.
De Veva
De Genovevasite ligt wel op een stukje wandelen van de Genovevakerk. Het zou best kunnen dat er eerst de put was die ook bij heidense gebruiken gebezigd werd, en nadien volgde de kapel. De kerk werd dan gebouwd in de nabijheid van de Melsterbeek, een waterloop van levensbelang voor de dorpelingen en een duidelijke gebiedsgrens met Sint-Truiden.
Er is ook nog een weerspreuk verbonden aan de H. Genoveva: “Wie op Sint-Genoveva snoeit, zijn boomgaard overvloedig bloeit”. De heilige wordt gevierd op 3 januari. En om Genoveva voor de geschiedenis te bewaren kreeg het nieuwe gemeentelijke ontmoetingscentrum als naam … De Veva.
Enkele beelden uit de Genovevaprocessie in Zepperen
Als ge met de fiets door dat landwegje rijdt, waar de kapel zich bevindt, zijt ge wel geradbraakt en uw fiets ook…