Nu zwaaien de Japanners van DMM de plak over STVV en Roland Duchâtelet over Stayen, maar 100 jaar geleden was dat anders: STVV had zijn homestek Stayen te danken aan de Suikerfabriek van Mellaerts. En dat was niet de enige suikerfabriek in Sint-Truiden.
Tot 1800 kwam al onze suiker uit de kolonies, waar rietsuiker geteeld werd, en de Engelsen en de Hollanders werden er rijk van. Maar toen Napoleon en Engeland hommeles kregen (de Continentale Blokkade) en de suikerinvoer wegviel, werd het zuur in Vlaanderen. Ondertussen waren her en der al experimenten opgedoken met suikerbieten, en Napoleon propageerde deze teelt dan ook in onze vruchtbare contreien. Zo was het eerste goud van Haspengouw geboren.
Vier suikerfabrieken
In 1834 richtte baron Guillaume Mellaerts een suikerfabriek (une sucrerie heette dat toen) op langs de Tiensesteenweg. De familie woonde ook op de Tiensesteenweg in een landhuis, ook wel eens ‘château’ genoemd. Andere adellijke families zagen er ook brood in en baron de Chestret van Bernissem en baron de Pitteurs van Ordingen stichtten ook hun suikerfabriek in de nabijheid van hun kasteel. In 1939 verwerken deze bedrijven 13.000 ton bieten, afkomstig van 450 hectare, tot 900.000 kilo ruwe suiker.
In 1852 waren er in Sint-Truiden vier suikerfabrieken die samen 875 mensen tewerkstelden. Mannen verdienden er anderhalve frank, vrouwen een frank en ‘jongens’ 50 centiemen. Weliswaar geen vetpot, maar er was werk. En de boeren boerden goed, de grootgrondbezitters uiteraard nog beter: 3.000 hectare bieten kwamen uit onze vette klei. En dokter Debruyn van Sint-Truiden stak de loftrompet over de industrialisering: “Kinderen worden aldus van de straat gehouden, ontwikkelen hun fysieke kracht, leren wat discipline is … en brengen een duit in het zakje”. En daarmee was kinderarbeid goed gepraat!
De Hel van Stayen
De suikerbaronnen namen ook deel aan de Provinciale tentoonstelling in Sint-Truiden en kregen er de complimenten van Leopold II, maar eenmaal de grote expo voorbij, begon zich de concentratie van bedrijven te manifesteren en die was niet meer te stoppen. De fabriek van Mellaerts ontsnapte daaraan. Wanneer in 1924 STVV boven de doopvont werd gehouden kwamen er welgeteld 12 betalende toeschouwers naar de openingsmatch kijken en was de suikerfabriek twee jaar later hun eerste sponsor. In 1927 bezorgde directeur Alfred Wauters van de suikerfabriek Mellaerts het pas opgerichte STVV een terrein om er een voetbalveld met tribune aan te leggen. De spelers moesten zich wel omkleden in de suikerfabriek en moesten dan de Tiensesteenweg oversteken om te gaan sjotten. Je zou het vandaag de dag nog eens moeten vragen! En als het vertoonde spel de supporters niet aanstond, dan werd er om ‘biéëte’ geroepen en werden die uit de silo’s langs het veld gehaald en op het veld gesmeten. Daar is de Hel van Stayen geboren. In 1959 werd de productie stopgezet en de installaties afgebroken.
Bernissem
Aan de oude landcommanderij van Bernissem werd in de 2e helft van de 19e eeuw ook een suikerfabriek werd opgericht waarbij er in 1911 een gashouder zou zijn gebouwd voor de aandrijving van een stoomketel. Vermoedelijk werd het gas aangevoerd vanuit een nabijgelegen gasfabriek. In 1939 (aanvang WOII) werden de activiteiten van de suikerfabriek stopgezet. De grond waarop de fabriek stond is echter vervuild. Een deel van het terrein is vervuild met zware metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) waardoor OVAM de grond diende te saneren. Van deze fabriek is er nog een restant: een stationnetje. Station Bernissem is een voormalige spoorweghalte langs spoorlijn 23 in de stad Sint-Truiden. De stopplaats werd beheerd door het station Ordingen. Vóór de eerste wereldoorlog was er een industrieaansluiting naar de nabijgelegen suikerfabriek van Bernissem, in de voormalige Commanderij van de Duitse orde, ten noorden van de spoorlijn. In de jaren 1970 werd aan de zuidzijde van de spoorlijn een industrieaansluiting aangelegd naar twee bedrijven op het industrieterrein Terbiest.
Hoewel de stopplaats reeds in de jaren ’20 van de twintigste eeuw werd gesloten voor het reizigersverkeer bleef er tot in 1988 actief goederenverkeer naar het vlak bij de stopplaats gelegen industrieterrein Terbiest. Wie wel nog over die lijn werden getransporteerd waren … Joden in de Tweede Wereldoorlog, die door de Duitsers op transport naar de concentratiekampen gezet waren.
