Na Pasen en Kerstmis en natuurlijk Sinterklaas is 14 februari het zoveelste kerkelijke feest dat door de handel commercieel uitgeknepen wordt zonder dat er iemand is die weet waarom. Elke winkel, elk restaurant, elk hotel, elke… positioneert zich als dé plek war je Valentijn kan … kopen! We hebben soms de indruk dat Valentijn, het feest van de liefde, meer gekocht dan gedaan wordt. 

Volgens een legende kwam een jong paar bij bisschop Valentijn met het verzoek hen te trouwen. De man was een Romeins soldaat, de vrouw een christen. Valentijn vond de liefde zwaarder wegen dan de wetten van de keizer, en huwde het stel. Al gauw kwamen meer paren met hetzelfde verzoek. Maar, christenen mochten in Rome niet trouwen en zeker niet met een Romeins soldaat. De bisschop werd aangegeven en gearresteerd. Toen hij voor de keizer moest verschijnen, probeerde hij die nog te bekeren. Claudius II Gothicus voelde zich beledigd en liet Valentijn martelen en onthoofden. 

Nog heilige Valentijnen
Paus Gelasius I riep in 496 14 februari uit tot de dag van de heilige Valentijn. In de tijd van paus Gelasius was er echter geen enkel biografisch gegeven meer over hem bekend. Sint-Valentijn werd genoemd als iemand “die terecht door mensen wordt vereerd, maar wiens daden slechts aan God bekend zijn”. 

Nu zijn er ook nog andere Valentijnen in de heiligenwereld. Valentinus van Rethië (5e eeuw, missionaris in Duitsland), Valentinus van Tongeren (11e eeuw en voorganger van bisschop Remaclus) en Valentinus Paquay of het Heilig Paterke van Hasselt (1970). Maar de echte liefdesvalentinus moet die van Rome geweest zijn. 

Romeins vruchtbaarheidsfeest
In de achttiende eeuw werd geopperd dat het Valentijnsfeest op 14 februari is gesteld om de oude Lupercalia, een Romeins vruchtbaarheidsfeest, te vervangen. Lupercalia werd op 15 (!) februari gevierd ter ere van Juno, de Romeinse beschermgodin van de vrouw en het huwelijk, en Pan, de god van de natuur. Voor de Romeinen was dit destijds een belangrijk feest. Het feest werd hoogstwaarschijnlijk gevierd in de buurt van de grotten waar Romulus en Remus, de stichters van Rome, waren opgevoed door wolven. Volgens het verhaal werden de namen van ongehuwde jonge vrouwen in een grote kom gegooid. Ongehuwde mannen mochten dan om de beurt een naam trekken. Tijdens het feest waren die twee jonge mensen die aan elkaar gekoppeld werden elkaars partner. Ook een manier om aan een vrouw te geraken! 

Vooral in Engeland
Het Valentijnsfeest van de romantische liefde, zoals dat tegenwoordig gebeurt, dankt zijn ontstaan aan een vermelding door Geoffrey Chaucer in 1382 in zijn Canterbury Tales: “For this was on seynt Valentynes day, whan every foul cometh ther to chese his mate” (“want het was op Sint Valentijnsdag, dat elke vogel een partner kiest”). Ook Shakespeare deed zijn duit in het Valentijnzakje. De termen ‘Valentijn’ en ‘Valentijnsdag’ vonden sindsdien al snel intrede in de romantische literatuur. Zo zong het personage Ophelia in het toneelstuk Hamlet (1600-1601) van Shakespeare: 

To-morrow is Saint Valentine’s day,  
All in the morning betime,  
And I a maid at your window, 
To be your Valentine. 

Hierin suggereert Shakespeare dat twee singles die mekaar ontmoeten in de ochtend van Valentijn, bijna zeker met mekaar zullen touwen. 

Een feit is dat Engelse emigranten Valentijnsdag hebben geïntroduceerd in Amerika. In de Verenigde Staten is de traditie dan weer opgepikt door de commercie. Later is het vanuit dit land ook in veel Europese landen een populair feest geworden, net als Black Friday, Halloween en nog meer commerciële valkuilen. 

De commercie neemt het over
In 1847 werd in Boston de eerste massaproductie van kanten Valentijnskaarten opgezet. Sindsdien is de rol van de commercie rondom Valentijnsdag sterk toegenomen. Onder andere chocoladefabrikanten, bloementelers en de diamantindustrie zetten in de tweede helft van de twintigste eeuw grootschalige reclamecampagnes op, zodat naast de traditionele kaarten ook hun producten in verband werden gebracht met de traditie. Verder verschoof de nadruk van Valentijnsdag steeds meer van anonieme liefdesverklaringen naar liefde in het algemeen, zodat er meer mensen bij de feestdag betrokken konden worden. Daarbij werd niet geschroomd om nieuwe legendes toe te voegen aan het verhaal van Valentijnsdag. Zo zouden Nederlandse bloementelers in de jaren ’50 verzonnen hebben dat Sint Valentijn als monnik bloemen uitdeelde. Maar als Hollanders iets willen verkopen, dan zijn ze ook niet van hun eerste leugen omvergevallen.