De Schaliewinning is een prachtige vierkantshoeve in Gorsem, gelegen aan de plek waar de Grensmolenweg opgaat in Gorsem-Dorp, een pracht van een gebouw dat door wieler- en andere toeristen vaak niet gezien wordt. En wat velen niet weten, het de plek waar het wetenschappelijk onderzoek in de fruitteelt volwassen werd.
In 1654 werd in Gorsem een pracht van een hoeve gebouwd die de geschiedenis inging als de Schaliënwinning, een imposant gebouw, een ijkpunt in het landschap, geen huis voor een gewone boer, maar een herenboer. Dat bewijst trouwens de duiventil aan het “hooghuis”. Tijdens het Ancien Regime (de periode voor de Franse Revolutie toen adel en kerk absolute macht hadden) was het houden van duiven door het duivenrecht streng gereglementeerd en de aanwezigheid van een duiventoren of duiventil was een teken van rijkdom. Rijke heren mochten één koppel duiven houden per hectare grond die ze bezaten.
Gebouwd en verbouwd
De oudste delen van de huidige gesloten vierkantshoeve dateren uit 1654. Het betreft in de eerste plaats het hooghuis, een bakstenen gebouw in Maaslandse stijl met vensteromlijstingen in mergelsteen en een trapgevel met mergelstenen speklagen. Het heeft een leien dak, vandaar de naam Schaliënwinning of Schaliewinning. In de muurankers op de oostergevel staat de datum 1654 door middel van muurankers en in dezelfde gevel vinden we nog een gevelsteel met twee wapenschilden en het opschrift “VDBMVED/ 1654”.
De schuur heeft een 17de-eeuwse kern en werd in 1842 gewijzigd. In 1943 werd er nog een aanbouw opgericht.
Prachtige witte abelen
De Onze-Lieve-Vrouwkapel tegenover de het historisch pand wordt bijna intiem omarmd door twee prachtige grote witte abelen, ook wel zilverpopulieren genoemd. Bomen van deze soort en van die omvang vind je zeer zelden. Het zijn prachtige natuurpareltjes. De vier bomen aan de overkant, net voor de parking van de Schaliënwinning, missen de grootsheid van hun buren maar maken dat goed door hun speciale bast: dat zijn amandelwilgen.
Het Opzoekingsstation
De iets oudere generatie zal zich zeker nog het Opzoekingsstation van Gorsem herinneren. Na zijn studies voor landbouwingenieur chemie en doctoraat in de biologie kwam professor Albert Soenen, een Bruggeling, in 1943 naar Sint-Truiden. Dat gebeurde, midden in de oorlog, op vraag van ingenieur Paul Nicolaï, die een boost wilde geven aan de Truiense fruitteelt door te zorgen voor een wetenschappelijke begeleiding van de fruittelers. De komst van Soenen betekende het begin van het Opzoekingsstation van Gorsem, al was dat aanvankelijk zeer primitief.
Het eerste laboratorium van het Opzoekingsstation was in de kelder van de familie Soenen in de Prins Albertlaan 43, vlak bij het station van Sint-Truiden. Daar was er al vlug plaatsgebrek en het labo verhuisde naar de Spoorwegstraat en later naar de Schaliënwinning in Gorsem.
Doorbraak in het onderzoek
Daar brak het Opzoekingsstation voor het eerst echt door. Judith Bollen getuigde twee jaar geleden nog hierover. “Ik was er laborante vanaf 1959. Ik werd de elfde werknemer van het Opzoekingsstation in de Schaliënwinning. Het gebouw had een heel huiselijke inrichting, het labo stond in de living en het werk was heel ambachtelijk. Ik herinner me nog dat we ons moesten behelpen met witgeverfde dozen en lege conservenblikken en als we iets nodig hadden, dan was er altijd wel de spanning of dat financieel wel mogelijk was. Op een elektronenmicroscoop hebben we bijvoorbeeld jarenlang moeten wachten … omdat er geen geld voor was.” In 1961 verhuisde dan de hele ploeg naar de nieuwe gebouwen in Gorsem.
Pcfruit vzw
Het huidige pcfruit groeide uit het samengaan van drie organisaties die zich bezighielden met de wetenschappelijke begeleiding van de fruitteelt en vestigde zich in Kerkom aan de Fruittuinweg, namelijk:
– het Opzoekingsstation van Gorsem met drie afdelingen: Koninklijk Opzoekingsstation van Gorsem vzw, Diensten aan Bedrijven vzw en Diensten aan Telers vzw (Opgericht in 1943)
– de Proeftuin voor Aardbeien en Houtig Kleinfruit vzw (Opgericht in 1977)
– de Proeftuin voor Pit- en Steenfruit vzw (opgericht in 1981)
Door de krachten te bundelen groeide het initiatief vanuit de living van de Schaliënwinning uit tot een van de meest toonaangevende wetenschappelijke instellingen van Europa.